ULAŞIMDA
ENERJİ KAYIPLARI
ÇÖZÜM
ÖNERİLERİ ve TEKNİKLERİ
Fevzi Çağrı Menderes
Enerji Kaybı ve Çevre
Ulaşım, dünya üzerindeki artan nüfus ile beraber hava, deniz
ve kara olmak üzere, bireysel ya da toplu olarak, küreselleşen dünyayı küçük
bir köy haline getirmekte ve gelişen ulaşım teknolojileri ile birlikte insan
hayatını kolaylaştırmaktadır. Artan ulaşım ağı ile beraber bu sektör, doğal
çevreyi de olumsuz etkileyen önemli faktörlerden biridir.
Son otuz yılda artarak gündeme yerleşen sürdürülebilirlik
kaygılarının önemli bir kısmını, çevre kalitesinin bozulması ile
biyo-çeşitlilikteki kayıplar, yenilenebilir doğal kaynakların yenilenme
hızından daha hızla tüketimi, tehlikeli gazların ve sera etkisi gazlarının
salımı, kısaca ekolojik ve doğal dengeyi tehdit eden sorunlar ve küresel ısınma
teşkil etmektedir (Meadows vd., 2004; Heinberg, 2006; Diamond, 2005) Bu sorunların
kaynaklarını araştırdığımızda karşımıza çıkacak olan önemli insan
aktivitelerinden olan ulaşımdır (daha da özelinde kentiçi ulaşımdır). Trafik
sıkışıklığı, hava kirliliği, karbon salımları, vb. problemler gelişmiş ve gelişmekte
olan ülkelerde sürdürülebilirlik kavramı ile farklı derecelerde ilişkilendirilmektedir
(Greene, 1997).
Ulaşımdaki enerji kayıplarına neden olan sorunların başında
kentlerin imar yapılarının çarpıklığı ve
bu durumun kent içindeki trafik sorunlarına neden olmasıdır. Türkiye’de kentlerin durumu göz
önüne alınırsa üç büyük şehir olan İstanbul, Ankara ve İzmir’de bu sorunun
varlığından bahsedebiliriz. Nüfus
yoğunluğu fazla olan bu üç şehrin ulaşım sorunu doğal çevreye olumsuz olarak etkilemektedir.
Yoğun şehirlerde ulaşım sektöründe çalışan araçların ve bireysel binek
otomobillerin CO2, N0x, CO gazların salınımına neden olmakta ve bu durum ozon
tabakasına sera gazı etkisi yapmakta ve enerji kayıplarına neden olmaktadır. Bu
enerji kayıpları ekonomik açıdan bir kayba ve doğal yaşama olan
etkilerinin yanı sıra, insani yaşam
şartlarını da olumsuz yönde
etkilemektedir.
Ulaşım ağının gelişmesinin insan hayatına olumlu yönlerinin
yanında da sebep olduğu enerji kaybı için de bilimsel bazda gelişmelerle
beraber, ulaşım sektöründe hayata geçilebilecek çözüm önerileri sunulmuştur. Bu
gelişmelerden bazıları Hibrid teknolojisinin gelişmesi,
elektrikli araçların kullanımı, güneş
enerjisinden faydalanan araçlar ve hızlı tren ağıdır. Bu köklü değişimlerin
kademeli olarak ilerler iken, küçük sistem değişiklikleri ile de enerji
kayıplarına engel olmaya çalışılmaktadır. Buna örnek olarak Kocaeli’nde genç
mühendislerin, araçlardaki fren esnasında kaybedilen enerjiyi geliştirdikleri
sistem sayesinde geri getirerek %30 oranında yakıt tasarrufu sağladıkları proje verilebilir.
Bunlar gibi çözüm oluşturabilecek teknik adımların yanı
sıra, yasal düzenlemeler ve devlet bazında geliştirilen projelerden de
bahsetmekte yarar vardır.2007 yılında çıkarılan “Enerji Verimliliği Kanunu
(5627) ” ile çıkarılan yönetmelikle ulaşımdaki enerji verimliliğini arttırmak amaçlanmıştır.
Ulaştırma Bakanlığı’nın Ulaşımda Enerji
Verimliliğinin Arttırılmasına İlişkin Usul Ve Esaslar” hakkında çıkardığı yönetmelik de enerji verimliliğini
arttırmakla ilgili ulaşım, taşımacılık ve işletmecilik tiplerine göre ayrı ayrı
uygulama esasları koymuştur.
Enerji verimliliğini arttırmak ve kaybın asgari orana
indirilmesini sağlamak amacıyla atılan adımları ve gelişen sistem ve teknikleri
ayrı ayrı incelemek faydalı olacaktır.
1.
Bilimsel Gelişmeler ve Enerji Kullanımı
1.1 Hibrid Araçlar ve Tümü Elektrikli Araçlar
Hibrid ve tümü elektrikli araçlar, çevre elemanlarının zarar
görmesi, fosil yakıt kaynaklarının kısıtlanması, enerji ve ekonomik olarak dışa bağımlılığın artması,
çevresel duyarlılık bilincinin oluşması ve sera gazlarının oluşumuna engel
olarak alternatif çözüm önerisi olarak geliştirilmiş ve sunulmuştur.
Hibrid araçlar, içten yanmalı motorun ve elektrikli motorun
birlikte kullanıldığı araçlardır. Aracın üzerinde depolanan elektrik ile elektrik
motoru kullanılarak, yakıt tüketimi açısından ve egzoz emisyonu açısından
konvansiyonel normal araçlara göre daha üstündür. Normal araçlarda frenleme
esnasında ısı olarak kaybedilen enerjinin,
Hibrid araçlarda depolanmasını sağlayan özellik bu tip araçların en
önemli özelliğidir.
Tümü elektrikli araçlar ise şebekeden sağladığı elektriği
depo ederek enerji kaybını en aza
indiren, fakat aldığı elektrik enerjisini de rüzgar ve güneş
enerjisi gibi alternatif yöntemlerle
karşıladığı takdirde enerji kaybını ortadan kaldıran araçlar olacaktır.Ayrıca
bu teknolojilerin toplu taşıma araçları olan otobüs, midibüs vb. araçlara
uygulanmasıyla daha fazla enerji tasarrufu sağlanacaktır.
1.2 Hızlı Tren
Enerji kaybını
önlemek amacıyla bireysel araçlardan
toplu taşım araçlarına yöneltme çabalarına gidilmiş ve toplu taşıma araçlarına günümüz
teknolojinisin yenilikleri uygulanarak zamandan da kaybı azaltan hızlı tren vb.
araçlar kullanılmaya başlanmıştır.
Yüksek hız demiryolu sistemleri iki kategori altında toplanabilir. Maglevli sistemler ve
çelik tekerlek-raylı sistemlerdir. Çelik tekerlek-ray grubuna ait hızlı trenler
saatte 350 km hıza ulaşabilen trenler olarak zaman kaybına da çözüm getirmişler
ve elektrikten yararlanmaktadırlar. Çelik tekerlek-ray grubuna ait diğer
trenler yalpalı trenlerdir. Bu trenler konvansiyel (normal) trenlere göre daha
fazla enerjiye ihtiyaç duyarlar fakat hızın uniform olmasının sonucu olarak
hızın dönemeçlerde frenlenmesi ve ivmenin tekrar artmaması sonucu olarak enerji
ihtiyacı diğerlerine göre dengelenir.
Hızlı tren projelerine örnek olarak devletin yaptığı projeleri verebiliriz.2016’da Türkiye’de
hızlı tren ağının örülmesinin tamamlanmasının öngörüldüğü projede, Bursa-Ankara, Bursa-İstanbul ve Bursa-İzmir hatlarının yapımı hızlı tren
ağının ilk ayağıdır.
1.3 Hidrojen Enerjisi
İnsan ve çevre sağlığını tehdit etmeyen bir enerji çeşidi
olan Hidrojen enerjisi kömür doğal gibi kaynakların yanı sıra sudan elde edilir. Hidrojen, lokal olarak üretimi
kolay, güvenli ve taşınabilir bir enerjidir. Bu enerjinin taşınması sırasındaki
enerji kaybı çok az düzeydedir. Hidrojen içten yanmalı motorlarda kullanımının
yanı sıra, katalitik yüzeylerde alevsiz yanmaya da uygundur.1950 yılların
sonlarına doğru NASA’nın kullandığı yakıt pilleri yüksek verimlilikleri ve
düşük emisyonları sayesinde de ulaşım
sektöründe kullanılmaktadır.
1.4 Doğal Gaz
Doğal gazın sıkıştırılarak kullanıldığı sistem CNG’dir. Evlerde ve sanayide kullanılan ve en
az 2 en fazla 20 bar basınçla doğalgaz şebekesinden gelen, CNG kompresörü vasıtasıyla 200 bar basınçla
sıkıştırılarak araçlara dolumu yapılan gazdır.CNG sistemi %60 - %70 oranında LPG ile çalışan araçlarda
%30’a varan tasarruf sağlayarak enerji kaybını azaltır.
2.
DEVLET VE ULUSLARARASI ALANDA ATILAN
ENERJİ VERİMLİLİĞİ ADIMLARI
Avrupa Birliği’nin Enerji
Verimliliği Eylem Planı ve bu konu hakkındaki Avrupa’da yapılan çalışmaları
kronolojik sıraya koyacak olursak ;
23 Ekim 2006: Avrupa
Komisyonu enerji verimliliği eylem planını sundu.
10 Ocak 2007: Komisyon’un
enerji ve iklim değişikliği paketinde enerji verimliliğini öncelikli alan
olarak tanımladı.
30 Haziran 2007: AB üye
ülkeler ulusal enerji verimliliği eylem planlarını Komisyon’a sunmaya
başladılar.
Ekim 2009: AB araç
lastiklerine "yakıt verimliliği" etiketi getirilmesi konusunda
anlaştı.
17 Kasım 2009: AB “Binalarda
Enerji Performansı Direktifi” üzerinde
uzlaşmaya vardı.
6-7 Eylül 2010: Avrupa
Birliği Çevre Bakanları, gayri resmi toplantıda enerji verimliliğini
tartıştılar.
2011 başı: Komisyon yeni
enerji verimliliği eylem planı sundu.
2.1 Avrupa Birliği Ulaşımda Enerji Verimliliği Politikaları (Action Plan For
Energy Efficiency 19.10.2006
Ulaşımda enerjiyi verimli kullanmak adına yapılan bu
politikaları şu şekilde sıralayabiliriz;
1) Hedef 2012: 120g CO2/km yeni
araçlar; 2) Car Fuel Efficiency labelling
Directive -99 / 94 EC’nin tadilatı (poster, etiket, kılavuz…)3)Toplu taşıma,
araba paylaşımı, motorsuz ulaşım modlarının
vb. teşvik edilmesi,
4)Lastiklerde yuvarlanma direnci ve etiketleme ile ilgili AB Normunun hazırlanması,
5)Otomobil klimaları için en asgari gereklerin belirlenmesi
6)EU- wide real-time traffic and travel information RTTI Sistem ve trafik yönetimi (Single European Sky Air Traffic management project 2007-2012)
“ SESAME programının amacı uçak yoğunluğunun azaltılması (%6 – 12 tasarruf)
4)Lastiklerde yuvarlanma direnci ve etiketleme ile ilgili AB Normunun hazırlanması,
5)Otomobil klimaları için en asgari gereklerin belirlenmesi
6)EU- wide real-time traffic and travel information RTTI Sistem ve trafik yönetimi (Single European Sky Air Traffic management project 2007-2012)
“ SESAME programının amacı uçak yoğunluğunun azaltılması (%6 – 12 tasarruf)
CARS 21 ÇERÇEVESİNDE;
1)Temiz taşıtlardan daha az vergi alınması,
2)Kamu kurumlarının taşıt alımına ayırdıkları bütçenin bir bölümünün temiz taşıtlara ayrılması yükümlülüğünün getirilmesi
3)Ücret alınması veya fiili yasaklama yoluyla çevreyi kirleten ve yüksek yakıt tüketen taşıtların kent merkezlerine girişlerinin kısıtlanması
4)Temiz taşıtlar için özel belge verilmesi ve teknik std. Belirlenmesi
1)Temiz taşıtlardan daha az vergi alınması,
2)Kamu kurumlarının taşıt alımına ayırdıkları bütçenin bir bölümünün temiz taşıtlara ayrılması yükümlülüğünün getirilmesi
3)Ücret alınması veya fiili yasaklama yoluyla çevreyi kirleten ve yüksek yakıt tüketen taşıtların kent merkezlerine girişlerinin kısıtlanması
4)Temiz taşıtlar için özel belge verilmesi ve teknik std. Belirlenmesi
Ayrıca kara taşıt sistem donanımlarının da enerji
kayıplarına yol açabileceğini belirtmek gerekir.Lastikler ve yol arasındaki
sürtünme, bir taşıtın yakıt tüketiminin %20’sine neden olmaktadır. Gerekli
performansa sahip lastikler, yakıt tüketimini %5 azaltabilir ve bu tür
lastiklerin satışı, sadece yeni araçlar için değil, lastiklerin değiştirilmesi
sırasında da teşvik edilebilir.
ULAŞIMDA ENERJİ
VERİMLİLİĞİ YAKLAŞIMLARI
·
Sürdürülebilir kentsel ulaşım planları
·
CO2 vergilendirilmesi
·
Mobility
Management toplu taşımanın desteklenmesi Akıllı Ulaşım Sistemleri (ITS)
-Araba Paylaşma
- Ulaşım dayanışması
-Park & Riding (P&R)
-Bisiklet yolları
-Ayrımcı park politikası
-Araba Paylaşma
- Ulaşım dayanışması
-Park & Riding (P&R)
-Bisiklet yolları
-Ayrımcı park politikası
·
Halkın ve sürücülerin bilinçlendirilmesi
- Taşıtların etiketlenmesi
- Eco-driving
- Taşıtların etiketlenmesi
- Eco-driving
·
Ulaşım modlarının kombinasyonu (Intermodality)
2.2 T.C Enerji Verimliliği Kanunu (5627)
Türkiye Cumhuriyeti yasama organının 8/4/2007 tarihli çıkardığı yasanın
2008 yılında Resmi Gazete’de yayınlanmasıyla yürürlüğe giren “Enerji
Verimliliği Kanunu” ulaşımda enerji kaybını azaltmak ve ekonomik dışa
bağımlılığı azaltmak için tasarlanmıştır.Aslı aşağıdaki gibidir.
Madde 7)
Ulaşımda enerji
verimliliğini arttırılması ile ilgili olarak; yurt içinde yürütülen araçların
birim yakıt tüketimlerinin düşürülmesine, araçlarda verimlilik standartlarının
yükseltmesine, toplu taşımacılığın yaygınlaştırılmasına, gelişmiş sinyalizasyon
sistemlerinin kurulmasına ilişkin usul ve esaslar, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
ile müştereken hazırlanarak Ulaştırma Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulacak
yönetmelikle düzenlenir.
Ulaştırma Bakanlığı tarafından “Ulaşımda Enerji
Verimliliğinin Arttırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” çıkarılmış, amaç ve kapsamı yönetmeliğin
1. Maddesinde “Bu Yönetmelik
ulaşımda enerji verimliliğinin artırılması amacıyla; motorlu araçların birim
yakıt tüketimlerinin düşürülmesine, araçlarda verimlilik standartlarının
yükseltilmesine, toplu taşımacılığın yaygınlaştırılmasına, trafik akımının
arttırılmasına yönelik sistemlerin kurulmasına ilişkin usul ve esasları kapsar
“ olarak belirtilmiştir.
2.3 Avrupa Birliği Enerji Verimliliği İçin Yeni Eylem Planı 2011
Avrupa Birliği’nin enerji verimliliği için hazırladığı yeni
eylem planının kapsadığı sektörlerden biri ulaştırma sektörüdür.Araçlardaki
enerji verimliliğinin artması için komisyon,
yenilenebilir ve alternatif yakıtların kullanılmasının teşvik etmeyi
amaçlamıştır.
“Komisyon , 2010 için
Avrupa Ulaştırma Politikası konulu Beyaz Kitap’ta 2020 yılına kadar ulaştırma
sektöründe sürdürülebilir enerji
verimliliğini sağlamak için alınacak önlemlerin ana hatlarını çiziyor.”
Enerji verimliliği, AB açısından önemli bir politika unsuru
teşkil etmekte olup, enerji verimliliği ve kaynakların rasyonel kullanımı
istihdam, ekonomik büyümenin hızlandırılması, yaşam koşullarının
iyileştirilmesi, sürdürülebilir kalkınma açısından da öncelik taşımaktadır.
2011 Eylem Planı’nda ulaşım sektörünün enerji tüketiminin %
32 olduğunu saptanmış, komisyon, tüm taşıma
modlarında trafik yönetimi
oluşturmak için strateji belirlemeyi amaçlamıştır.
2.4 Ulaştırma Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığının Ulaşımda Enerji
Verimliliği Çalışması
Ulaştırma Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığının
ulaşımda enerji verimliliğini sağlamak
ve kamuoyunu bu konuda bilinçlendirmek amacıyla yapmış olduğu bu
çalışma, ulaşımda temiz yakıtların kullanılması, etkin ulaştırma biçimlerine
yöneltmek, yakıt tüketimi daha az olan araçların kullanımına özendirme,
emisyonu düşük araçları bilme ve kullandırma gibi spesifik konulara
değinmiştir.
Bu çalışmaya göre ;
·
Türkiye’de ulaşım sektöründeki enerji
tüketiminin payı 2005 verilerine göre
%19.7 ile yaklaşık %20 arasındadır.
·
Tüketilen enerjinin %99’u petrol ürünü
olduğundan sera gazı salınımı % 25 oranında ulaştırma sektöründen
kaynaklanmaktadır.
·
2008 yılında enerji bazlı sera gazı salınımı
ulaşım için % 16 olmuştur.
Bu çalışmanın enerji verimliliğini sağlamak için geliştirdiği
çözümler sonuca odaklı, direkt olarak uygulamaya konulabilecek sistem, teknik
ve önerilerdir. Eski araçların trafikten çekilmesi uygulaması, Eko-Sürüş
teknikleri uygulaması, toplu
taşımacılığın yaygınlaştırılması,
araçlardaki verimlilik araçlarının yükseltilmesi, akıllı durak
sistemlerinin kullanılması gibi uygulamalar karayolu taşımacılığı içindir.Demiryolu için getirilen özüm
önerileri ise yük taşımacılığında blok tren uygulaması, raylı ulaşımda
elektriğe geçiş ile ilgili çalışmalar, inter model taşıma uygulamaları, raylı
sistemlerde yolcu kapasitesini arttırmaya yönelik uygulamaların teşvik
edilmesidir.
Bu belirli uygulamaların yanı sıra ulaşımda enerji
verimliliğine ilişkin daha genel anlamda, yapılması gereken eylemler belirlenmiştir.Bunları şu şekilde
belirtebiliriz;
·
Sürdürülebilir kentsel ulaşım planları
·
CO2 vergilendirmesi
·
Toplu taşımanın desteklenmesi
·
Akıllı ulaşım sistemlerinin kullanılması (ITS)
·
Araba paylaşımı
·
Araba havuzu
·
Park (araba ve bisiklet)
·
Taşıtların etiketlenmesi (Avrupa Enerji
Verimliliği Eylem Planı 2006’da da görmüştük)
·
Ayrımcı park politikası
·
Bisiklet yolları
Bu çalışmanın ulaşım için önerdiği stratejik amaçlar da ;
akıllı trafik uygulamaları, akıllı ulaştırma sistemlerinin yaygınlaştırılması,
bio-dizel yakıtın geliştirilmesi dahil mevcut yakıt sistemimizin 2035 yılına
kadar % 60 oranında, 2050 yılına kadar ise % 90 oranında azaltılmasının
sağlanmasıdır.
Bu çalışmanın sonucu olarak; ulaşımın tek merkezden
yönlendirilmesi, yerel ve kamunun
koordineli çalışması, akıllı trafik sistemleri ile desteklenen yol
programlarının oluşturulması, trafiği kontrolü tek merkezden sağlayan sistemin
kullanılması, çevre dostu araçların kullanılması, sakin sürücü davranışı ve ekonomik sürüş tekniklerinin öğretilmesi
belirtilebilir.
*
Yenilikçi Projelerin ve Enerji
kaybını Asgari Düzeye İndirecek Çalışmaların Önemi
Kaynak olarak enerjinin ulaşım sektöründeki önemi aşikardır.Durum böyleyken ulaşım
sektörünün ihtiyaç duyduğu enerjinin
daha fazlasını kullanması, sistemlerde enerji kaybının var olduğunu gösterir.
Bahsettiğimiz bu çalışmalar, yeni nesil yakıt teknolojisi ve buluşları ışığında
enerji kayıplarının önlenebilir olduğunu görebiliriz.
Eski araçların ulaşımdan
çekilmesi sadece binek otomobillerin değil, gemilerin, uçakların yani
toplu taşıma araçlarının genelini kapsayan bir esastır.Daha fazla enerji
kullanılan eski tip taşıtlar hem çevreye
yaptığı sera gazı etkisi, hem de devletlerin kaynak bazlı ekonomik bağımlılığı
yönünde de olumsuz olarak etkilidir.
Küreselleşmenin bir getirisi olarak gelişen ulaşım ağının
küçülttüğü dünya, kaynaklarının azalmasıyla birlikte alternatif enerji
kaynaklarına yönelmeye başlamış, bunun sonucu olarak da değişik çözüm
önerilerine ve bu amaçla bilimsel çalışmalara yönelmiştir.
Devletlerin artan enerji ihtiyaçlarının karşılanması için
yeni çözümlere ihtiyacı olduğu gibi, insan habitatına da zararlı olmayacak
şekilde bunu sağlamalıdır. Bu ince çizginin insan yaşamının ileri tarihsel
sürecinde büyük önem taşımaktadır.
Teknik gelişmenin ışığında enerji kaybınının azalmasına bir örnek olarak Airbus uçak şirketinin ürettiği uçağın
tarihsel çizelgede gelişen sistemleriyle birlikte, enerji tasarrufu sağlamsına göz
atmak faydalı olacaktır.
Yolcu uçağı üreten Airbus şirketinin A320NEO modeli, klasik A320 modeline göre maliyeti %30 daha
düşük olmakla beraber, A319, A320,
A321 modellerinin yerini alarak,
yeni motor(Leap-X) ve yakıt sistemine
bağlı olarak %15 yakıt tasarrufu sağlaması, havayolları şirketlerine uçak başına yılda 1
milyon dolar tasarruf ettiriyor. Bu modelin yeni aerodinamik özelliği, motor
sistemi, alçak kanatlarının oluşturduğu bütün ile beraber, her uçak için yılda
3600 ton daha az karbondioksit salınımı sağlayacaktır.
Ayrıca bu modelin yeni dişli kutusu PRATT&WHITNEY PW1100G önünde yer alan fanın daha az dönmesini sağlıyor.
Özel tasarım dönüş gücünü arttırarak motorun içine verilerek böylece parçaların
yorgunluğu azaltılıyor. Bu dişli kutusu P&W, %16 yakıt tasarrufunu garanti
ediyor.
Ayrıca bilişim teknolojileri şirketi olan Siemens’in yürüttüğü
“Sustainable Cities”, “Avrupa
Yeşil Şehirler İndeksi” gibi çalışmalarla birlikte Türkiye’de de Temsa ile
birlikte geliştirdiği Türkiye’nin ilk Hibrid otobüsü sayesinde de bu çizgisini
sürdürmeyi hedefledi.Bu otobüsün Türkiye’de ulaşım sektöründe kullanıldığını
varsayarsak bu olay büyük bir enerji
tasarrufunun sağlanmasına olanak sağlayacaktır.
3.Köprü İşe Yarayacak mı?
Fakat tüm bunların yanı sıra bir açmazdan bahsetmekte yarar
var.İstanbul’a yapılması planlanan 3. Köprünün İstanbul kent trafiğine faydalı
olması hedefleniyor.Bu 3. Köprü sayesinde
araçların şehiriçi trafiğine girmeden, erişim kontrollü, kesintisiz bir
yol ile zamandan ve yakıttan tasarruf edilecektir.
“Proje hayata geçtiğinde Avrupa- Asya arasında çok daha kısa sürede
geçiş imkanı olacak. Diğer ulaşım modları ile entegrasyon sağlanıp, İstanbul
şehir içi trafiğindeki yoğunluk azaltılacaktır. “Tüm bu trafik, şehir planı ve
enerji konularındaki faydayı silecek bir durumdan da söz etmeliyiz.Bu da 3.
Köprü güzergahınla ilgili olarak İstanbul’un kuzeyindeki orman ve su
alanlarının tahrip olmasıdır.Dersin konusu ile de ilgili olarak, çevreye
verilecek tahribatın, etkin trafik kullanımı ve enerji tasarrufları faydasının
karşısında durabilecek ciddi bir sorun olarak düşündüğüm için belirtmek
istedim.Bu olay fayda sağlayacak
projelerin yapılırken doğal çevreye olan
duyarlılığın da yitirilmemesi gerekliliğini de gözler önüne seriyor.
KAYNAKLAR
1)
KENTSEL ULAŞIM SEKTÖRÜNDE ENERJİ VERİMLİLİĞİ: ULUSLARARASI BİR
KARŞILAŞTIRMA EMİNE YETİŞKUL, METİN ŞENBİL http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/0258-5316/2010/cilt27/sayi_1/185-200.pdf
2)
AVRUPA BİRLİĞİ ENERJİ VERİMLİLİĞİ
POLİTİKALARI http://www.dektmk.org.tr/pdf/enerji_kongresi_11/50.pdf
1 yorum:
SÜPER ÇOK TŞK
Yorum Gönder